CZYM JEST BIOFEEDBACK?

EEG Biofeedback, nazywany również neurofeedbackiem, jest jedną z form biofeedbacku. To biologiczne sprzężenie zwrotne pozwalające uzyskać informację zwrotną o zachowaniu danego narządu. Wykorzystuje do monitorowania i trenowania właściwość, że mózg ludzki w ramach swojej aktywności wytwarza różne zakresy fal mózgowych, charakterystycznych dla różnych rodzajów tej aktywności. Podstawowym założeniem treningu jest wykorzystanie plastyczności mózgu, czyli zdolności neuronów do przekształceń funkcjonalnych. Pacjent podłączony pod urządzenie EEG Biofeedback w sposób naoczny steruje własnym obrazem EEG. Osoba trenująca, poprzez wzmacnianie czynności bioelektrycznych mózgu steruje animacją na monitorze ucząc się koncentracji lub wyciszenia.

Neurofeedback stwarza możliwość naprawienia dysfunkcji mózgu, w których występuje nieprawidłowy rytm fal o pewnych częstotliwościach. Niedobór tych fal uniemożliwia wykonywanie pewnych czynności, takich jak np. problem ze skupieniem się nad wykonywanym zadaniem u dzieci z zespołem Aspergera, ADHD i ADD. Urządzeniem do treningu neurofeedback jest elektroencefalograf z odpowiednim oprogramowaniem. Umieszcza się w różnych miejscach na skórze czaszki pacjenta elektrody, których zadaniem jest zbieranie danych o występowaniu w danym momencie poszczególnych rytmów fal mózgowych. Oprogramowanie z kolei przekształca te informacje w zrozumiały dla pacjenta obraz. Zadaniem pacjenta jest skupienie się na tym obrazie, aby siłą swojej woli poruszyć np. rower widziany na ekranie. Poprzez skupienie aktywuje swój mózg i uczy się nim sterować. Neurofeedback najczęściej stosowany jest w terapii dzieci z ADHD i ADD, u osób z zaburzeniami procesu uczenia się, z padaczką, po urazach czaszkowych. Również osoby zdrowe korzystają z terapii w celu poprawy pamięci i koncentracji. Biofeedback jest wszechstronnym systemem treningu, który wywołuje zmiany w funkcjonowaniu wielu układów organizmu. Pozwala uzyskać informację zwrotną o zachowaniu danego narządu. U badanego chłopca umożliwia to kontrolowanie sygnałów pochodzących z OUN i ewentualnej korekty, jeśli występują jakiekolwiek zaburzenia. Systematyczny trening pozwala na wyjście nauki poza laboratoria i wkroczenie na teren praktyki.

Trening biofeedback jest metodą nieinwazyjną (zaliczaną do procedur medycznych), polegającą na zwiększaniu zarówno efektywności mózgu (EEG biofeedback), jak i kontroli nad procesami fizjologicznym (tj. puls, oddychanie, temperatura itp.) W tej metodzie wykorzystuje się modyfikacje fal mózgowych oraz regulacje dotyczące oddechu, pulsu itd. Stosując ten trening osoby są w stanie dużo szybciej skoncentrować się, zrelaksować czy zredukować stres.

Metoda ta bazuje na odkryciu, że mózg ludzi emituje różne rodzaje fal (alfa, beta, theta i delta) oraz na tym, że potrafi on nauczyć się nowego wzorca pracy. Odkryto, że dla mózgu istotne są fale alfa, ponieważ wtedy umysł jest bardziej skłonny do twórczej pracy i szybszego zapamiętywania. Dzięki treningowi EEG biofeedback można opanować osiąganie takiego stanu mózgu, w którym dominują fale alfa, w dowolnym momencie dnia. Pozwala też na nabycie umiejętności wpływania na pojawianie się innych stanów mózgu w zależności od wyznaczonego celu. Trening ten, początkowo wykorzystywany przez astronautów, aktualnie z powodzeniem jest używany przez różne grupy zawodowe i społeczne. Skuteczność EEG biofeedback wielokrotnie potwierdzana była naukowo, przy czym szacuje się ją na 80-95%.

Trening ten polega na monitorowaniu i modulowaniu czynności bioelektrycznej mózgu. Wykorzystując sprzężenie zwrotne, osoba korzystająca z tej metody ma wpływ na obraz fal własnego mózgu. Uczy się ona więc zależności między jej ciałem i umysłem a sposobem pracy mózgu. Do treningu wykorzystywane są elektrody (zakładane na głowę osoby poddawanej terapii), monitory oraz systemy EEG. Podczas gdy terapeuta na swoim monitorze widzi wykresy fal mózgowych, osoba poddawana treningowi widzi emisję fal w postaci bardziej przystępnej wideogry. Dzięki koncentracji na wykonywanym zadaniu, osoba ta jest w stanie kontrolować grę poprzez zmiany pracy swojego mózgu, który dosyć szybko uczy się wzmacniać pojawianie się pożądanych fal mózgowych, a wyciszać niechciane. Oczekiwane efekty pracy mózgu udaje się utrwalić już po wykonaniu kilku lub kilkunastu treningów.

Trening EEG Biofeedback jest przeznaczony zarówno dla osób zdrowych (które chcą np. poprawić efektywność pracy mózgu czy zmniejszyć poziom stresu), jak również dla osób zmagających się z różnymi trudnościami (natury neurologicznej lub somatycznej). Metoda ta może być już stosowana u dzieci powyżej 3 roku życia.

Dla osób zdrowych, chcących poprawić swoje funkcjonowanie, trening EEG Biofeedback będzie użyteczny w następujących obszarach:
- redukcja stresu oraz spadek poziomu odczuwanego lęku,
- wzrost pewności siebie, motywacji oraz poprawa stanów emocjonalnych,
- polepszenie koncentracji, pamięci oraz funkcjonowania intelektualnego,
- usprawnienie umiejętności komunikacyjnych,
- lepsza orientacja przestrzenna oraz ruchowa.

Metoda ta zatem będzie użyteczna dla osób, które uczestniczą w ważnych spotkaniach lub wystąpieniach publicznych, a także występach na scenie czy prowadzeniu prezentacji. Stanowić może świetne uzupełnienie dla ludzi, którzy uczą się lub studiują, którzy podchodzą do egzaminów, realizują projekty naukowe lub edukacyjne. Z treningu warto skorzystać, gdy w grę wchodzi podejmowanie decyzji i robienie analiz, działanie lub praca pod presją czasu, przeciążenie pracą, a także doświadczanie kryzysów.

Korzystne działanie tej metody jest obserwowane u ludzi zajmujących się szeroko rozumianą twórczością, a także sportowców oraz osób, dla których kluczowe znaczenie mają kontakty międzyludzkie. Wśród znanych osób stosujących Biofeedback znaleźli się m. in. polski sportowiec Adam Małysz, a także australijski narciarz Hermann Maier oraz niemiecki kierowca wyścigowy Ralf Schumacher.

Z najczęściej przytaczanych wskazań zdrowotnych do treningu wymienia się:
- ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej),
- ADD (zaburzenie koncentracji uwagi),
- autyzm oraz zespół Aspergera, stany depresyjne,
- zaburzenia psychosomatyczne oraz zachowań (np. agresję),
- zaburzenia odżywiania (np. anoreksję, bulimię), zaburzenia snu
- uszkodzenia mózgu (powstałe w skutek urazów lub udaru),
- chorobę Parkinsona, pamięci oraz mowy (np. jąkanie),
- epilepsję oraz tiki, przewlekłe bóle głowy oraz migreny,
- wypalenie zawodowe oraz zespół chronicznego zmęczenia,
- trudności szkolne (np. dysleksję, dysgrafię),
- moczenie nocne i inne..

Do opracowania metody posłużyło odkrycie, że ludzki mózg jest zdolny wyuczyć się nowego wzorca pracy. Mózg emituje stale cztery zakresy fal: alfa, beta, theta i delta. W zależności od naszego stanu psychofizycznego jeden typ fal przeważa. Dobroczynna dla mózgu jest przewaga fal alfa. Fizjologicznie występuje ona przynajmniej dwa razy dziennie: po przebudzeniu i przed zaśnięciem, przy zamkniętych oczach. Umysł, uwolniony od nadmiaru wrażeń, jest wtedy zdolny do twórczej pracy i łatwiej zapamiętuje. Trening EEG biofeedback umożliwia zdobycie umiejętności osiągania tego stanu w dowolnym momencie. Uczy też innych stanów umysłu w zależności od wieku i wytyczonego celu.